Bleke esdoornsteltmot (Caloptilia honoratella): nieuw in Nederland

Gepubliceerd op 27 september 2017 door Tymo S.T. Muus
 
In 2016 werd voor het eerst een exemplaar van Caloptilia honoratella verzameld in Zuid-Limburg. De soort lijkt sterk op de andere soorten steltmotten en leeft op esdoorns. De soort lijkt wat bleker te zijn dan de andere esdoornsteltmot, de bonte esdoornsteltmot (Caloptilia hemidactylella): de naam is dan ook de bleke esdoornsteltmot.

Steltmotten in Nederland
De mineermottenfamilie, de Gracillariidae, is een voor het gemak op te delen in twee grote groepen: soorten met lange poten die in een later stadium veelal bladrollen maken en kleine soorten met kortere poten die hoofdzakelijk leven in een bladvouw of blaasmijn. De grootste "steltlopers" zijn de steltmotten: de Caloptilia soorten.
Het wordt steeds moeilijker om deze soorten op uiterlijk uit elkaar te houden nu er in de laatste tien jaar drie soorten bijgekomen zijn: C. hemidactylella (bonte esdoornsteltmot), C. fidella (hopsteltmot) en nu dus C. honoratella (bleke esdoornsteltmot). De dieren laten soms een minimale variatie zien tussen de mannetjes en de vrouwtjes, maar er is ook nog een seizoensvariatie. Deze variatie is het meest duidelijk bij C. falconipennella (variabele esdoornsteltmot) en de C. fidella (hopsteltmot).


Caloptilia honoratella verzameld in Vijlen door Marcel Prick. Het lijfje ontbreekt omdat er een microscopisch preparaat is gemaakt van de genitaliën (foto: Frans Cupedo).

Caloptilia honoratella
Een viertal exemplaren van deze nieuwe soort voor Nederland werden verzameld door Marcel Prick in Vaals en Frans Cupedo te Geulle in de maanden juni, augustus en september in 2016. De vlinders bevonden zich in een lichtval. De dieren werden verzameld zodat de identiteit ook op basis van de genitaliën kon worden bevestigd. De soort lijkt namelijk sterk op C. hemidactylella (bonte esdoornsteltmot). Na de publicatie van de soort in het tijdschrift Entomologische Berichten kon nog een noordelijke vindplaats worden toegevoegd: er werd namelijk op 29 augustus 2017 een vlinder gefotografeerd in Wageningen door Dick Belgers. De soort is dus al verder verspreid in ons land! De soort heeft zich sterk uitgebreid in Centraal Europa. Tot voor kort was de soort nog maar bekend uit een klein aantal landen. In 2017 werd ook een dier gedetermineerd uit Kapellen (provincie Antwerpen) in België.

De vlinders laten zich moeilijk herkennen en bij de meeste microvlinders geldt: hoe 'verser' de vlinder, hoe beter de dieren te determineren zijn. Zo onderscheidt C. honoratella zich van C. hemidactylella door de blekere kleur, de diffuse voorrandsvlek en nabij de vleugelpunt bevindt zich aan de voorrand een donkere alleenstaande veeg. C. hemidactylella is veelal meer oranjebruin van kleur en de voorrandsvlek is eerder geelwit dan bruin. Lichte exemplaren van C. falconipennella zijn gebruikelijker meer roodbruin en vertonen alleen een lichte voorrandsvlek.


Caloptilia honoratella in Wageningen (foto: Dick Belgers, determinatie Tymo Muus).

Esdoorns
De vlinders van C. honoratella zijn ooit gekweekt van gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus). Er zijn meer soorten steltmotten die als rups leven op esdoorn. Dit zijn C. hemidactylella (bonte esdoornsteltmot) die vooral leeft op Spaanse aak (A. campestre) en soms op andere soorten - gebruikelijk met een slordige en minder spitse bladrol; C. rufipennella op gewone esdoorn - met een zeer scherpe bladrol; maar ook C. semifascia lijkt in Nederland voor te komen in Zeeland. De determinaties zijn nog niet met zekerheid bevestigd. Deze soort leeft op Spaanse aak en bladrollen kennen vaak een omgeslagen punt. Omdat we niet weten hoe de bladrollen van C. honoratella eruit zien wordt de determinatie van deze esdoornbladrollen nu extra moeilijk!
Het is aanbevolen om dieren regelmatig goed te fotograferen, waar nodig te bewaren en bladrollen met rupsen op de esdoorn vanaf nu uit te kweken!


Soortgelijke bladrollen van een Caloptilia op esdoorn: C. hemidactylella (foto: Sifra Corver).

Zie ook:
Prick M, Cupedo F & Schreurs A, 2017. Caloptilia honoratella: een nieuwe soort voor de Nederlandse fauna. Ent. Ber. 77(5): 243-247.

Categorie: Faunistiek | Terug naar nieuwsoverzicht | Ouder | Nieuwer


 
 
 
  © All content copyright www.microlepidoptera.nl and allied photographers.