Fijngevlekte eikensteltmot herontdekt na decennialange afwezigheid

Gepubliceerd op 7 maart 2017 door Tymo Muus
 

De fijngevlekte eikensteltmot (foto: Luc Knijnsberg).

Boswachter en fanatiek vlinderaar Luc Knijnsberg fotografeerde op 26 februari in de schemering een klein vlindertje die rustte vlak boven een plek waar hij voor de vlinders had gesmeerd voor stroop. Het bleek te gaan om een fijngevlekte eikensteltmot (Povolnya leucapennella), een soort die al lang niet meer in ons land is waargenomen. Is de soort dan toch nog inheems?

Het op 26 februari 2017 gefotografeerde dier werd direct voorgelegd aan deskundigen die het eens waren met Knijnsberg. Het bleek daarbij om een soort te gaan die al voor langere tijd niet meer in ons land gezien was. Het mag duidelijk zijn dat P. leucapennella tijdens de winter als vlinder overwintert, net als de meeste soorten steltmotten (Caloptilia). Tijdens milde temperaturen verlaten deze vlinders de rustplek om vervolgens diverse sappen en andere bronnen van vocht tot zich te nemen. Wie gericht boomstammen af zoekt, kan tal van soorten aantreffen, misschien ook wel meer exemplaren van P. leucapennella

Herkenning
De meeste vlindertjes laten zich goed herkennen door het zeer bleke uiterlijk met soms zelfs een citroengele waas, met name rondom de vlekken. Het is op het eerste gezicht een steltmot. De soort kent tal van variaties: er zijn lichtbruine en zowaar tekeningloze exemplaren bekend (zie de afbeelding van het museumexemplaar). In een grijs verleden zijn dieren regelmatig verward met de elzensteltmot, Caloptilia falconipennella.

Oude vindplaatsen
Wie de literatuur er op naslaat vindt vermeldingen van P. leucapennella uit een aantal plaatsen in de duinen van Noord-Holland, respectievelijk Bloemendaal en Vogelenzang. Het Bloemendaalse exemplaar werd overdag gevonden op een schutting. In Velp werd een vlindertje uit eiken geklopt. Een latere waarneming volgde uit Arnhem. Opvallend genoeg zijn alle vlinders waargenomen in gebieden op de zandgronden. Slechts enkele van deze vlinders zijn voor wetenschappelijke doeleinden verzameld en dragen geen etiket met jaartal. Aangezien een deel van deze data al bekend is van vóór de jaren 1880 gaat het om écht oude vindplaatsen. Kuchlein (1993) concludeert in zijn boek "De Kleine Vlinders" dat de soort al een eeuw uitgestorven moet zijn. Er is één recentere vondst te Oostvoorne, gedaan omstreeks 1959, waar nooit een publicatie over is verschenen. De vondst past in het bekende verspreidingsgebied - maar zou evengoed een invoer- of determinatiefout kunnen zijn. In persberichten is onterecht de vindplaats "Oostburg" vermeld. Eén ding is wel zeker: de soort is al decennialang niet meer in ons land vastgesteld.


Eén van negentiende eeuwse fijngevlekte eikensteltmotten uit de collectie van Naturalis (foto: Tymo Muus).

De zoektocht naar rupsen
Hoewel er nog nooit rupsen in Nederland zijn gevonden kunnen we met stelligheid beweren dat de soort op eik leeft. Met name in Engeland, Frankrijk en Polen zijn rupsen gevonden in bladrollen op onder meer zomereik. In Engeland worden deze bladrollen voornamelijk gevonden in juni en juli op jonge eikenbomen. De bladrollen zijn groter en langwerpiger dan die van de meeste steltmotjes. In veel gevallen wordt de bladtop volledig ingerold. Toevallig is P. leucapennella ook op een locatie in het Noordhollands duinreservaat gevonden, waar jonge eiken aanwezig zijn. De bruine eikenpage is één van de soorten die in de nabijheid van deze vindplaats voorkomt en ook vooral jonge eiken boven meer volgroeide eiken verkiest. Het is dus zeker de moeite waard om uit te kijken naar bladrollen en vlinders van deze herontdekte vlindersoort.

Luc Knijnsberg werd tijdens de Landelijke Vlinderdag op 4 maart 2017 beloond voor zijn uitstekende werk als beheerder bij het PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland. Hij maakt zich hard voor het verzamelen van nieuwe kennis over de vlinders in de duinen, met als doel ze beter te kunnen beschermen. Hij is verkozen tot vlinderbeheerder van het jaar.


Categorie: Faunistiek | Terug naar nieuwsoverzicht | Ouder | Nieuwer


 
 
 
  © All content copyright www.microlepidoptera.nl and allied photographers.