Micro's en hun bescherming

Gepubliceerd op 20 januari 2011
 
Vertegenwoordigers van hogescholen en universiteiten komen aanstaande vrijdag bijeen in Den Haag om te protesteren tegen het nieuwe bezuinigingsbeleid. En eigenlijk zouden de dieren dit ook moeten doen, maar natuurlijk werkt dat zo niet. Parlementair links (PvdA, GroenLinks en SP) zijn klaar voor de strijd tegen de lijn van dit kabinet. Afgelopen zondag kwamen zij bijeen tijdens een manifestatie om een startsein te geven aan deze linkse samenwerking. SP-leider Roemer was duidelijk deze dag: “We moeten schouder aan schouder gaan staan, de mouwen opstropen en tegen dit vreselijke kabinet zeggen: Mark, here we come”. Onze collega's bij De Vlinderstichting hebben, met hun bijdrage aan het project Hart voor de Natuur, geprotesteerd tegen de grote bezuinigingsplannen op het gebied van de natuur. Bezuinigen kan ook anders, vinden wij. Met een beetje geluk slaagt het nieuwe kabinet er in, om tot een nieuwe visie te komen.

Micro's, vergeten hoofdstuk, zeker een onderdeel
Per 15 januari hebben wij een nieuwe functie mogelijk gemaakt op Microlepidoptera.nl. De "Bescherming"-tool. Het is onvermijdelijk dat wij over deze "tool" flink wat kritiek zullen ontvangen. Het is namelijk uiterst subjectief: op meningen gebaseerd. Van micro's is soms niet eens bekend waar ze voorkomen, veel betreft een waarnemerseffect, veelal afhankelijk van de specialisatie van de waarnemer. Toe- en afname is wellicht bij dagvlinders nog redelijk te plotten, bij de weinige records van de micro's valt dit reuze tegen. Logisch dus, dat we het op andere termen baseren. Micro's vormen heel terecht belangrijke indicatoren voor een gezonde natuur, men zal vooral merken dat de meeste loof- en naald- boomsoorten vrij stabiel in de natuur voortleven, terwijl de soorten van de zeldzame kruiden uiterst afhankelijk zijn van deze waardplanten. De geintroduceerde functie op Microlepidopteran.nl vormt dus de nieuwe basis van de bescherming van de micro's.

Beleid De Vlinderstichting en micro's, hand-in-hand?
De meest bedreigde dagvlinders tonen soms overeenkomsten met enkele soorten microvlinders. De valkruidmineermot (Digitivalva arnicella) lijkt bijvoorbeeld veel op de veenbesparelmoervlinder, qua verspreiding, en qua achteruitgang. Het afplaggen en gefaseerder maaien van deze soort werpt relatief weinig vruchten af. Net als bij de veenbesparelmoervlinder en het veenbesblauwtje is niet elke locatie met veenbes goed genoeg voor de soort. Hoewel de valkruidmineermot zelf niet zeer kieskeurig is, is de waardplant het in dit geval weer wel: dat maakt het moeilijk.

Volgens onderzoek van de Universiteit Amsterdam zijn veel valkruidpopulaties genetisch gezien te klein om levensvatbaar te zijn. Dat komt doordat voor het goed werken van het zg. zelf-incompatibiliteitssysteem (SI-systeem) genetische variatie nodig is, die in kleine populaties grotendeels verdwenen is. Door die genetische erosie kunnen de resterende planten niet meer met alle andere planten kruisen, omdat die planten voor het SI-systeem dezelfde variant (allel) hebben. Kruising is alleen succesvol met planten die een ander S-allel hebben, en dat systeem werkt alleen wanneer er voldoende genetische variatie is.
Uit onderzoek is gebleken dat een populatie minimaal 25 genetisch verschillende individuen moet hebben om het SI-systeem te laten werken. Dit komt dus grofweg overeen met 6*25=150 rozetten. Sheila Luijten heeft aangetoond dat heel veel valkruidpopulaties onder die grens zitten. Een belangrijke constatering, want dit houdt in dat je in zulke populaties weliswaar door aanpassing van de beheermaatregelen de habitatkwaliteit kunt verhogen, maar dat ze niet meer in staat zijn om daar goed op te reageren omdat ze niet voldoende zaden meer kunnen produceren. Met andere woorden: te kleine populaties zijn niet levensvatbaar zonder specifiek op de soort gericht herstelbeheer.

Het meest opmerkelijk is dat de soorten vlinders van de viooltjes, zoals de hondsviooltjesmot (Pancalia schwarzella) net zo ernstig bedreigd zijn als pakweg de grote parelmoervlinder. De natuurorganisaties, zoals Staatsbos- beheer en Natuurmonumenten, met dank aan de goede instructies van De Vlinderstichting, helpen terreinen met de waardplant van de grote parelmoervlinder extra aantrekkelijk in stand te houden door de juiste maatregelen te treffen. De grote parelmoervlinder én de hondsviooltjesmot gaan hier dus hand-in-hand. Nog een voorbeeld is de grote vuurvlinder in de Weerribben. Het beleid ten noorden van Kalenberg zorgt er voor dat zowel de waardplant (waterzuring) als de voornaamste nectarplant van de vlinder, grote kattenstaart, in goede conditie blijven en zo nodig uitbreiden. Deze nectarplant is de voedselplant van de erg zeldzame pistoolmot (Aristotelia subdecurtella) en de ernstig bedreigde satijnboogbladroller, Acleris lorquiniana. Deze bladroller is ook Europees geen gewone verschijning.
Microlepidoptera.nl kan slechts instructies geven om in bestaande beheersplannen ook rekening te houden met deze micro's. Ook al zijn deze soorten, net als al die vele macro's, niet beschermd.

Zal bescherming van de grond komen?
Micro's zijn niet beschermd. Wanneer wel? Dat valt moeilijk te zeggen. Eén ding is zeker, met de huidige stand van zaken waarbij nog te weinig over de soorten bekend is - kan er geen Rode Lijst voor micro's opgesteld worden. Zelfs bij de macro's is dit een lastige discussie. Wij zijn van mening dat er wel meer gedaan had kunnen worden aan beschermingsplannen vanuit de bestaande organisaties. Vanuit EIS-Nederland is getracht de valkruidmineermot in Drenthe te beschermen, een goede stap voorwaarts. Echter, de Stichting TINEA die dit jaar haar 25 jaar jubileum viert, pretendeert al tien jaar haar gegevens in te zetten voor de bescherming van micro's. Helaas is dit initiatief nog nooit uitgevoerd. De opbrengst van de recente publicatie over determinatietabellen vanuit de stichting (het boek is in heel Nederland verkrijgbaar en op ruim 65 internetwebsites) plus donaties zou de stichting in kunnen zetten om bestaande visies uitvoerbaar te maken. En wie weet, dat binnen 10 jaar ook de eerste afbeeldingen van microvlinders in de natuurgidsen en op gebiedsborden verschijnen.


Categorie: Overig | Terug naar nieuwsoverzicht | Ouder | Nieuwer


 
 
 
  © All content copyright www.microlepidoptera.nl and allied photographers.